Infrastruktura przystankowa KZK GOP

15.11.2008

Tagi: KZK GOP, infrastruktura, przetarg, komentarz – Dodał: Jakub Jackiewicz

Niedawno rozstrzygnięto przetarg na obsługę infrastruktury przystankowej na obszarze działania KZK GOP. Rozpoczęto również wdrażanie nowej wersji graficznej przystankowej informacji o rozkładzie jazdy.

Zgodnie z przyjętą przed wieloma laty strategią zadania związane z utrzymywaniem przystanków (słupków, znaków drogowych, gablot z rozkładami jazdy) i jednocześnie z wytworzeniem i umieszczeniem informacji dla pasażerów zlecane są firmom zewnętrznym. Jest to zresztą model stosowany z powodzeniem w wielu miastach w Polsce z jedną drobną, acz bardzo istotną różnicą - przygotowaniem informacji (głównie wywieszek z rozkładami jazdy) zajmują się zarządy transportu, a zewnętrzne firmy tylko zajmują się jej umieszczeniem na przystanku. Warto przypomnieć, że KZK GOP nie interesują w ogóle wiaty przystankowe - te leżą bezpośrednio w gestii gmin.

W przetargu swoje oferty złożyło dwóch oferentów - i nie było to żadnym zaskoczeniem, że były to firmy dotychczas wykonujące dla KZK te usługi. Wykonują je zresztą od wielu już lat i praktycznie nie mają konkurencji - założenia przetargu nie ułatwiają wejścia na rynek innym oferentom (bardzo duży zakres zamówienia - obszar KZK GOP podzielony jest tylko na dwa rejony i każdy z nich obejmuje po ok. 2,3 tys. słupków). Ponadto oferent musiał wykazać się wcześniejszą realizacją podobnego zamówienia na kwotę co najmniej 1 mln zł w ciągu ostatnich trzech lat. Umowa zawarta zostanie na okres 12 miesięcy.

Dwóch oferentów przystąpiło do przetargu i bez niespodzianek obie te oferty zostały uznane za najkorzystniejsze, każda w swojej grupie:
- rejon tzw. wschodni (całe Zagłębie, Mysłowice i okolice oraz Bytom i Siemianowice): Autokarowe Usługi Przewozowe "Tomad" Jan Tomczyk z Czeladzi,
- rejon tzw. zachodni (czyli pozostałe gminy): Usługi Komunikacyjne Zygmunt Klasik i Spółka z Rudy Śląskiej.

Cen ofert nie podajemy, gdyż są one sumą cen jednostkowych poszczególnych usług. Oto kilka wybranych pozycji (ceny netto):
- kompletny przystanek pojedynczy z gablotą 320x750 mm, rozkładem jazdy, szybą z poliwęglanu wraz z montażem i betonowaniem kosztuje u Tomczyka 1312 zł, a u Klasika 1315 zł,
- rozkład jazdy do przystanku pojedynczego kosztuje u Tomczyka 208 zł, a u Klasika 210 zł,
- ustawienie przystanku tymczasowego (gołego słupka, bez rozkładu jazdy) kosztuje u Tomczyka 315 zł, a u Klasika 320 zł,
- tablica z nazwą przystanku, strefą, itp. kosztuje u obu wykonawców po 240 zł,
- i najważniejsza właściwie pozycja, czyli naniesienie zmian rozkładów jazdy - tu również koszt jest identyczny u obu wykonawców i wynosi 55 zł (to jest stawka za jedną informację - jeśli zmieniają się rozkłady jazdy pięciu linii na jednym słupku przystankowym to stawkę mnoży się razy pięć, itp.).

Spójrzmy jeszcze jak wygląda sprawa reagowania na akty wandalizmu, czyli po prostu na sytuacje w których przystanek lub jego elementy jest niszczony. Jest to dość poważny problem w naszym regionie, są miejsca gdzie nawet najbardziej pancerny przystanek i tak ulegnie wandalom. Umowa z wykonawcami (w §4) zawiera zapis, że na materiał i sposób wykonania udzielona jest 12-miesięczna gwarancja. Jednak jest dopisane, że nie dotyczy to zniszczeń wynikłych z aktów wandalizmu. Skutek tego zapisu jest taki, że za każdym razem KZK GOP musi odrębnie zlecić naprawę (odtworzenie) danego przystanku i za to zapłacić. Można więc nieco przewrotnie stwierdzić, że wręcz w interesie wykonawców jest jak najwięcej aktów wandalizmu - wynikają z tego bowiem kolejne zlecenia. Ograniczone wydatki w KZK GOP oraz wciąż niedoceniana należycie rola przystanku jako punktu wejścia do systemu komunikacyjnego powoduje, że na niektórych przystankach w sieci KZK GOP rozkładów jazdy nie ma przez długie miesiące.

Warto spojrzeć jak radzą sobie z tym inni. W Biuletynie Izby Gospodarczej Komunikacji Miejskiej nr 101 z czerwca 2008 r. możemy znaleźć artykuł "Infrastruktura przystankowa ZTM w Warszawie" autorstwa Roberta Człapińskiego i Rafała Lamcha. Dowiadujemy się z niego, że w 2001 roku Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie, w celu poprawy odporności tablic na akty wandalizmu w ramach przetargu przeprowadził (wspólnie z Politechniką Warszawską) testy wytrzymałościowe nowych konstrukcji. Wybrane wówczas rozwiązanie służy do dziś. Ważne jest też to, że wszystkie przystanki są regularnie kontrolowane przez służby ZTM. Co 7 dni w ścisłym centrum, co 14 poza nim i co 30 poza miastem każdy przystanek przechodzi wizytację nadzoru ruchu i na podstawie raportów z takich oględzin są wykonywane naprawy. Osobna firma dostarcza słupki i gabloty, a odrębne podmioty zajmują się ich konserwacją i ustawianiem w terenie. Rozkłady jazdy i inne ogłoszenia dostarcza ZTM.

Kilka fotograficznych przykładów informacji przystankowej - z Gdyni, Berlina i Essen:

Wracamy do naszej rzeczywistości. W nowym przetargu postanowiono ustalić jednolity wzór informacji zamieszczanej na przystankach. Dotychczas istniejące wzory były efektem zmian i ewolucji wprowadzanych przez lata i choć w porównaniu z sytuacją z lat 90-tych wiele się zmieniło i poprawiło, to nadal przystankowe rozkłady jazdy nie zawierają wszystkich informacji, które w innych miastach są standardem, a i jakość samego wykonania tej informacji pozostawia wiele do życzenia. Do podstawowych uchybień zaliczyć trzeba niską estetykę (wykonanie tabliczek oraz niszczenie i zaklejanie rozkładów przez osoby postronne) oraz błędy merytoryczne (nieprawidłowe nazwy przystanków, błędy językowe, pomyłki w godzinach odjazdów - główną tego przyczyną jest brak automatyzacji przy tworzeniu tabliczek).


W maju 2007 roku studentka Akademii Sztuk Pięknych Agnieszka Stawarczyk, w ramach pracy dyplomowej, wykonała projekt schematu sieci komunikacyjnej dla Katowic. Szeroko rozpisywała się o tym wówczas prasa, organizowano konferencje prasowe z udziałem wojewody śląskiego i KZK GOP. Z uwagi na to, że projekt był "rewolucyjny" i przede wszystkim kolorowy uznano go za wspaniały pomysł, nie zastanawiając się zbytnio nad jego użytecznością (sposób prezentacji poszczególnych linii i rejonów powodował, że schemat dla samych Katowic zajmował ogromną płachtę). Idąc za ciosem, dyplomantka opracowała również projekt informacji przystankowej. Jest on już dużo bardziej praktyczny w realizacji, choć na pewno zyskałby, gdyby przeprowadzono jakiekolwiek szersze uzgodnienia w tym zakresie.

Tymczasem ogłoszono przetarg na obsługę infrastruktury przystankowej i zamieszczono w nim ów projekt informacji wizualnej jako docelowy. W najnowszym numerze 4(9)/2008 dwumiesięcznika KZK GOP "Szlaki", czytamy już na pierwszej stronie: "Od października KZK GOP wprowadza nowe wzory tablic informacyjnych. System ma ułatwić podróżowanie komunikacją miejską po aglomeracji śląskiej. Jest przyjazny i czytelny dla pasażerów, ma być zrozumiały nawet dla cudzoziemców". Dalej czytamy, że wygasły poprzednie umowy i przy tej okazji "(...) zdecydowano się opracować nowe wzory tablic informacyjnych. Wybrano projekt Agnieszki Stawarczyk" i trochę dalej, że "KZK GOP zleciło przygotowanie kompleksowego systemu informacji dla transportu miejskiego KZK GOP według wzorca zaproponowanego przez Agnieszkę Stawarczyk". Wypada w tym miejscu zapytać na jakiej podstawie wybrano akurat ten projekt, czy były inne konkurencyjne i kto przygotowywał ten system. Szczególnie, że system istotnie nie jest zły i jeśli będzie konsekwentnie realizowany może w znaczący sposób podnieść jakość informacji przystankowej. Jednak z pewnością nie jest bez wad.

Wzór słupków i tabliczki pochodzący z wizualizacji:


Ze szczegółowym wzorem całej wizualizacji można zapoznać się na stronach KZK GOP:
» Zobacz szczegóły (plik pdf, 35,7 MB)

A oto jak wygląda to w praktyce:


Kilka elementów z pewnością można poprawić:
- umieszczanie nazw przystanków i numerów linii w formie białego tekstu na granatowym tle, co jest zresztą powieleniem wzoru stosowanego na tablicach kierunkowych w autobusach, a który powszechnie uznany jest za mało czytelny
- rozbicie tradycyjnych zasad nazewnictwa przystanków stosowanych w GOP od dziesięcioleci, w którym nazwa przystanku składa się z dwóch elementów: nazwy dzielnicy (miejscowości) i lokalizacji (ulicy, obiektu) - w nowej wersji informacji przystankowej jako główny prezentowany jest tylko ten drugi człon, a nazwa dzielnicy (miejscowości) umieszczona została poniżej, mniejszą czcionką (za słuszny natomiast należy uznać pomysł dopisania nazwy gminy w sposób odróżniający się od nazwy przystanku),
- z projektu wynika, że w przypadku przystanków na żądanie oraz strefowych informacja o takim statusie przystanku będzie umieszczana zamiast nazwy gminy, a powinna być dodatkową informacją (przydałoby się również doprecyzowanie przystanku strefowego w przypadku, gdy nie obowiązuje on dla wszystkich linii odjeżdżających z danego stanowiska),
- oznaczenia numerów linii nie są wykonywane w sposób umożliwiający ich łatwą i szybką aktualizację (np. usunięcie lub dopisanie nowej),
- system nie precyzuje oznaczeń (np. kolorystycznych) w przypadku tymczasowych zmian rozkładów jazdy,
- na samym rozkładzie jazdy tzw. "koraliki", czyli lista przystanków jest mało czytelna (rozbicie nazw przystanków i dzielnic jak w uwadze powyżej) i niepotrzebnie zawiera przystanki na odcinku trasy poprzedzającym wybrany przystanek (szczególnie jest to uciążliwe przy długich liniach), brakuje również czytelnego i funkcjonalnego oznaczenia wariantów przebiegu trasy, a informacje o czasie przejazdu (wreszcie po latach doczekaliśmy się go na przystankach) są pisane mikroskopijną czcionką i wymagają od pasażera dodawania kolejnych minutek (w innych miastach zwykle publikuje się wartość sumaryczną),
- wątpliwości budzi podział godzin odjazdów na dwie kolumny, gdzie w różnych przypadkach różne informacje znajdują się po prawej lub lewej stronie (raz jest to dzień roboczy/wolny, innym razem dni szkolne/wakacje, jeszcze innym wigilia i sylwester),
- praktyka wskazuje, że nadal stosowane są niejasne oznaczenia kursów wykonywanych pojazdami niskopodłogowymi, tzn. wprowadzany jest odrębny dopisek zamiast oznaczeń przy każdym kursie,
- zamiast niezbyt czytelnych symboli autobusu i tramwaju (ikonek) przy numerze linii można było zastosować tradycyjne symbole (A) i (T) znane pasażerom, jednoznacznie identyfikowalne (stosowane m.in. w Internecie).

Wyrażamy nadzieję, że wraz z próbą poprawy informacji pasażerskiej na przystankach podjęte zostaną także rzeczywiste kroki ku poprawie komunikacji jako takiej. Najbardziej nawet estetyczny i poprawny rozkład jazdy nie pomoże, jeżeli przedstawiać będzie nieatrakcyjną dla pasażera ofertę